HALLUKS RİJİDUS (AYAK BAŞPARMAK KİREÇLENMESİ)
Ayak başparmağı ekleminin kireçlenmesi olarak ta bilinen bir eklem hastalığıdır. Eklemde ağrı, kemik çıkıntılar oluşması ve eklem hareketlerinde kayıp ile kendini gösterir. Rijidus kelimesi sertlik, hareketsizlik anlamı vermektedir. Çoğu zaman bunyon (halluks valgus) ile karıştırılabilmektedir. Hasta ilerleyici bir hastalıktır ve ileri dönemlerde ağrı artmakta ve eklem hareketi yok derecesine ilerleyebilmektedir.
Halluks rijidus’un oluşma nedenlerinin başında eklemde mevcut olan veya zamanla oluşan yapısal anormallikler (ayak arkında azalma veya artma, yayvan ayak vs.) ve kötü kullanım gelmektedir. Hastalığın oluşmasında ana mekanizma yanlış ayakkabı seçimi, çömelerek yapılan bazı mesleklerde ayağın zorlanması ve geçirilmiş travma gibi nedenler sonrası eklem kıkırdağının aşınmasıdır. Gut ve Romatoid artrit gibi romatizmal hastalıklarda ayak baş parmağında eklemleri aşındırarak bu hastalığı oluşturmaktadır. Bununla birlikte bazı hastalarda kalıtımsal geçişinde etkisi vardır.
Hastalığın en sık görülen bulguları erken dönemde hareketle oluşan ve zamanla istirahatte bile kendini gösteren ağrı, eklem hareketlerinde azalma olarak bilinen sertlik, çömelme veya koşma gibi aktivitelerde zorlanma ve atak dönemlerinde şişme ve kızarıklık görülmesidir. İleri evre hastalarda istirahat ağrısı, özellikle eklemin yukarı bakan kısmında kireçlenmeden kaynaklanan çıkıntılara bağlı ayakkabı giyerken rahatsızlık hissi, baldır ve dize yayılan ağrı ve buna bağlı topallama gözlenebilmektedir.
Hastalığın tanısının erken aşamada konulması tedavi açısından çok önemlidir. Hastalığın erken dönemlerinde fark edilen semptomlar ile bir doktora gidilmesi ileri dönemlerde zorlaşan tedavinin önüne geçecektir. Klinik muayene ile eklemde ağrı ve hareket kısıtlılığı olması ve sonrasında çekilen radyografiler üzerinde eklemde kemik çıkıntıların görülmesi ile tanı konulabilmektedir.
Tedavi açısından erken aşamalarda ayakkabı değişikliği (geniş uçlu ayakkabı seçimi), metatarsal pad kullanımı, aktivite düzenlemeleri, ilaç tedavisi (Non-steroidal anti-enflamataur ilaçlar), ağrılı ve kızarık dönemlerde buz tedavisi, fizik tedavi ve ağrının arttığı atak dönemlerinde kortizon enjeksiyonu önerilebilmektedir.
Hastalığın cerrahi tedavisine karar verirken hastalığın şiddeti, hastanın aktivite durumu ve yaşı gibi faktörler göz önüne alınmaktadır. Erken dönemde eklem tıraşlanması (çeylektomi) yapılabilmekte iken geç dönemlerde protez cerrahisi veya daha sıklıkla uygulanan eklem dondurma (artrodez) cerrahisi planlanabilmektedir. Hastanın günlük yaşama tekrar kazanılması uygulanacak cerrahi yöntemle birebir ilişkilidir.
